ՈՒրեմն, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Արցախի հարցը։ Սովետական Միության ժամանակ Արցախը, ապօրինի (կամ ինչ-ինչ ներքին որոշումներով, որոնց անունը դրել են օրենք), ի թիվս Հայաստանի այլ տարածքների թողել են Ադրբեջանի կազմում, իբրև Ինքնավար մարզ։ Անցնում են տարիներ և, հաշվի առնելով բազմաթիվ էթնիկ ու այլաբնույթ խնդիրներ, Արցախի բնակչությունը (հայությունը), որոշում է, որ ցանկանում է միանալ Հայաստանին։ Սկսվում է «Միացում» շարժումը, այնուհետև խաղի մեջ է մտնում «Ղարաբաղ կոմիտեն» գրաված ԼՏՊ կլանը կամ, այսպես կոչված, «Ղարաբաղ կոմիտե 2»-ը, և «Միացում» շարժումը փոխարինում են «Անկախացում» շարժմամբ:

«Իհարկե, մենք բոլորս ցանկանում էինք հնարավորինս շուտ վերականգնել մեր տարածքային ամբողջականությունը։ Սակայն պատմության տեսանկյունից 30 տարին այնքան էլ երկար ժամանակ չէ։ Այս ընթացքում բանակցությունների ժամանակ բազմաթիվ առաջարկներ են հնչել, և ոմանց կարող է հետաքրքրել, թե ինչու Ադրբեջանը չէր ընդունում դրանք։ Ի վերջո, այս առաջարկների հիման վրա մի քանի շրջաններ կվերադարձվեին Ադրբեջանին առանց պատերազմի,

45 տարի առաջ այս օրը՝ 1979 թ․ դեկտեմբերի 22-ին, Հայոց ցեղասպանության արդարության մարտիկները Փարիզի կենտրոնում «ճամփու դրեցին» Ֆրանսիայում Թուրքիայի դեսպանատան՝ զբոսաշրջության հարցերով կցորդ Յըլմազ Չոլպանին։

Ադրբեջանի նախագահը խոսում է 300,000 ադրբեջանցիների՝ Հայաստանում հաստատվելու իրավունքի և նաև Արցախում, իբր թե, վնասների հատուցման մասին։

Տեսնելով երկրում տիրող էսօրվա շվայտ իրավիճակը՝ անկախ ինձնից հիշում եմ 1920 թիվը․ էն ժամանակ էլ էր նույնը․ թուրքը շարժվում էր Կարս, մի ոտով մտնում Ալեքսանդրապոլ, զուգահեռաբար Երևանում պարբերաբար ինչ-որ տոնակատարությունների մեջ էին...

Աշտարակի շրջանի ՈԻջան գյուղի «Վրիժառուներ» ընդհատակյա խմբի անդամները գյուղամիջում քննարկում էին զորավար Անդրանիկ Օզանյանի արձանը կանգնեցնելու հարցը: Խմբի ղեկավար Հարություն Հարությունյանը (1940-1999, ՈՒջան), որը հետագայում հանրությանը հայտնի դարձավ որպես Բժիշկ Հարութ, «Հայկական միջնադարյան բժշկարանների դեղաբույսերը» գրքի հեղինակ և Արցախի ազատագրության հերոսամարտի անձնվեր մասնակից, անսպասելի, գյուտարարի խենթ խանդավառությամբ բացականչեց. «Տղեր’ք, ուշադիր նայեք,-և նետվելով մոտակա բլրակի լճափը մատնացույց արեց իր կանգնած վայրը:- Էստեղից Մասիսներն էլ կերևան… Էստեղ էլ կկանգնեցնենք Զորավարի արձանը` հայացքը դեպի մեծ Երազանք` սրբազան Լեռ ու Էրգիր»:

44- օրյա պատերազմի հրադադարից անցել է գրեթե չորս տարի: Չորս տարի շարունակ 2013 թվականից ՀՀ ԶՈՒ տարբեր ստորաբաժանումներում պայմանագրային ծառայության անցած, 2016 թվականից Սիսիանի զորամասի առաջին գումարտակի հակատանկային դասակի հրամանատար, ենթասապա Արա Սենիկի Ավագյանի ընտանիքը որեւէ լուր չուներ նրանից: Ինչպես մայրն էր ասում՝ «ոչ ողջերի մեջ էր, ոչ ՝ մեռածների», բայց հույսով, հավատով, հրաշքի ակնկալիքով սպասում էին նրա վերադարձին։

Արցախյան պատերազմի երկրորդ օրն էր, որ կամավորագրվելու հարցով դիմեցի զինկոմիսարիատ։ Դռան մոտից ճանապարհեցին․ «Հորեղբայր, խնդիր չունենք, ձեր պատրաստակամության համար էլ շնորհակալ ենք, բայց թե կռվելու ձեր տարիքը վաղուց անցած բան է»։

1908 թվականի հուլիսին Օսմանյան Թուրքիայում տեղի ունեցած զինված ապստամբությունից հետո երիտթուրքերը մեծ խոստումներ էին տալիս հայերին։ Նույնիսկ շքեղ նվերներով էին հայերին դիմավորում Նիազի և Էնվեր բեյերը, հայ քաղաքական ու մշակութային գործիչներն էլ ոգևորված էին, թե հայերին ոչ մի վտանգ չի սպառնում։

2012 թվական, ամառ: Սիրիայում օր օրի վիճակը ծանրանում է, զոհված ու առեւանգված հայերի թիվը գնալով աճում: